Büyük Varlık Zinciri
“Fikirler Tarihi” sahasının kurucusu Arthur O. Lovejoy’un 1933 William James Dersleri, Antik Yunan’dan modern döneme, ontolojiden siyasete düşüncenin her sahasında hüküm sürmüş bir fikrin; “Büyük Varlık Zinciri”nin peşine düşüyor.
Bu tasavvura göre dünya merkezli evren anlayışına eşlik eden ay-altı ve ay-üstü âlemler, maddenin en ilkel formundan Tanrı’ya kadar hiyerarşik olarak düzenlenmiş bu yapı birbirine kenetlenmiş bir zincir oluşturur.
Bu zinciri modern epistemik devrim parçalamış, astronomi devrimleriyle eski bir masal derekesine düşürmüştür: Yüzyıllar boyunca insanların muhayyilesine hükmeden bu fikir ironik olarak tanınmaz hâle gelmiş, üzerine inşa edilmiş eserler de okunurluğunu yitirmiştir.
Lovejoy, klasik İslâm düşüncesinin de altyapısını oluşturan bu yitik paradigmanın tesis, gelişim ve sönümlenişinin bir tarihini ortaya koyuyor.
Platon, Aristoteles ve Yeni-Platoncuların felsefelerini analiz eden Lovejoy, bunların daha sonraki dinsel düşüncede, metafizikte, etikte, estetikte, astronomi, biyolojik teorilerde çeşitli sınıflandırmalarının en önemlilerinin izini sürüyor.
Yazar ayrıca, bir bütün olarak Büyük Varlık Zinciri kavramının, onu oluşturan fikirlerin, hayal gücü ile duygular üzerindeki etkisini gösteriyor.
Yazar : Arthur O. Lovejoy
Çeviren : Ahmet Demirhan
Yayınevi : Dergah Yayınları
